“Dinimizde Lilith kimdir? Lilith hangi soydan gelir? Lilith neyden yaratıldı?” gibi sorular, mitolojiye ilgi duyanlar ve özellikle Yahudi kaynaklı anlatılarla İslam inancı arasındaki farkları merak edenler tarafından sıklıkla araştırılmaktadır. Bazı kültürel ve efsanevi anlatılarda sıkça adı geçen Lilith, özellikle son yıllarda popüler kültür ve sosyal medya aracılığıyla yeniden gündeme gelmiştir. Ancak bu karakterin dinimizdeki yeri nedir? İslam’da Lilith var mı? İşte detaylı ve kaynaklara dayalı yanıtlar...
Dinimizde Lilith Kimdir?
İslam dininde Lilith isminde bir varlık yoktur. Kur’an-ı Kerim’de ne doğrudan ne de dolaylı olarak Lilith’e dair herhangi bir bilgi bulunmaz. Aynı şekilde sahih hadislerde, tefsirlerde ya da İslam’ın temel kaynaklarında Lilith diye bir kadın figürüne rastlanmaz. Bu nedenle Lilith, İslamî öğretiler açısından varlığı kabul edilen bir karakter değil, başka inanç ve kültürlerden gelen mitolojik bir figürdür.
Lilith hakkında bilgiler daha çok Yahudi mistisizmi (özellikle Kabalistik metinler), Talmud, Zohar ve Mezopotamya mitolojilerinde geçer. Bazı Orta Asya ve Anadolu inanışlarında “Al Karısı” ya da “Albastı” gibi figürlerle benzer özellikler taşısa da, bunlar İslam'ın dini kaynaklarına değil, halk kültürüne dayanmaktadır. Bu nedenle Lilith’in dini bir kişilik değil, kültürel ve mitolojik bir karakter olduğunu vurgulamak gerekir.
Lilith Hangi Soydan Gelir?
Lilith’in soyu ile ilgili bilgiler İslamî kaynaklarda yer almaz. Yahudi efsanelerinde geçen anlatılara göre Lilith, insan soyundan değil; cin ve iblis soyu ile ilişkilendirilir. Anlatıya göre, Hz. Adem ile birlikte aynı anda ve aynı maddeden yaratılan Lilith, ona boyun eğmediği için cennetten kaçar. Ardından Kızıldeniz’e yerleşir ve burada şeytan ya da cinlerle birleşerek binlerce cin çocuğu dünyaya getirir.
Bu efsaneye göre Lilith’in çocukları, yeryüzünde kötülüğü yayan, lohusa kadınlara musallat olan ve erkeklerin rüyalarına girerek onları baştan çıkaran varlıklardır. Bu yönüyle Lilith, şeytani varlıkların annesi olarak betimlenir. Ancak bu tür bilgiler, yalnızca Yahudi ve Mezopotamya mitolojilerinde yer almakta, İslam’da böyle bir soy hikâyesi bulunmamaktadır.
Lilith Neyden Yaratıldı?
Lilith’in yaratılışına dair anlatılar da tamamen Tevrat dışı apokrif (dışlanmış, kutsal metinler dışında kalan) Yahudi kaynaklara dayanmaktadır. Bu metinlerde yer alan bilgiye göre Lilith, Hz. Adem ile aynı topraktan, aynı anda yaratılmıştır. Bu, Yahudilikteki "Adem’in ilk eşi Lilith" inanışının temelini oluşturur.
Bu detay oldukça önemlidir; çünkü İslam’a göre, ilk insan Hz. Adem, topraktan yaratılmıştır ve Hz. Havva ise Adem’in kaburga kemiğinden yaratılmıştır. Bu anlatıya göre Havva, Adem’e tabi olacak şekilde yaratılmıştır. Oysa Yahudi kaynaklarında Lilith, eşitlik talep eden, itaat etmeyen ve Adem’i terk eden bir kadın olarak geçer. Bu nedenle bazı modern yorumlarda Lilith ilk feminist figür olarak da değerlendirilmiştir.
İslam'da böyle bir yaratılış düzeni veya Lilith adında bir eş figürü hiçbir kaynakta yer almaz. Yani, dinimiz açısından Lilith’in ne yaratıldığı bir madde ne de ona dair bir yaratılış kıssası bulunur.
Lilith ve Halk İnanışları: Türk Mitolojisinde Yeri Var mı?
İslamî öğretilerde bulunmamakla birlikte, Türk halk kültüründe ve özellikle Orta Asya mitolojisinde Lilith’e benzetilebilecek figürler yer alır. Bunların başında “Albastı” veya “Al Karısı” gelir. Bu varlık, özellikle lohusa kadınlara ve yeni doğan bebeklere musallat olur. Onlara zarar verir, bazen canlarını almaya çalışır. Bu sebeple halk arasında, lohusa kadınların yanına Kuran bırakmak, kırmızı kurdele takmak gibi koruyucu uygulamalar yapılır.
Bu figürlerin Lilith ile benzerliği, hem kadın hem de annelik temalarının işlenmesi, gece karanlığında zarar verme ve yeni doğanlara yönelme gibi ortak unsurlardır. Ancak bu benzerlikler, doğrudan bir bağdan değil; ortak arkaik korkular ve inanç kalıplarından kaynaklanır.
Lilith Popüler Kültürde ve Modern Yorumlarda
Günümüzde Lilith, birçok film, dizi ve kitapta yer alan mistik bir karakter olarak sık sık karşımıza çıkar. Özellikle kadın hakları ve özgürlük temalı anlatımlarda ataerkil düzene başkaldıran bir figür olarak idealize edilmiştir. Lilith’in Hz. Adem’e boyun eğmeyip kendi yolunu seçmesi, modern feminist literatürde “kadının özgür iradesi”nin ilk örneği olarak yorumlanmıştır.
Ancak dinimiz açısından bu bakış açısı geçerli değildir. Çünkü İslam’ın yaratılış anlatısında Lilith yer almaz ve kadın-erkek ilişkileri Kur’an’daki eşitlik ve sorumluluk ilkelerine göre şekillendirilir. Bu nedenle Lilith’in modern temsil biçimleri, dini değil ideolojik ve edebi yorumlardır.
Lilith, Dinimizde Var mıdır?
-
Kur’an’da Lilith geçmez.
-
Sahih hadislerde ve İslam tefsirlerinde adı yoktur.
-
İslam’a göre Hz. Adem’in ilk ve tek eşi Havva’dır.
-
Lilith, Yahudi ve Mezopotamya mitolojilerine aittir.
-
Halk kültüründe “Albastı” figürü ile benzerlik taşısa da bu doğrudan Lilith değildir.
